3. TWEE MINUTEN STILTE

De ‘hagepreek’ van ds. Boodt, een tekening van de Elper kunstenaar Reinhart Dozy (1880 – 1947)  gemaakt tijdens zijn verblijf in het concentratiekamp Vught.

“t Geval wol dat wij juust op 4 Mei naor een receptie mussen. ’t Was veur een 65 jaorig huwelijksfeest. Dat is een dag waor aj wel bij stil mugt staon, want een elk beleeft dat niet. Zie kunnen toen zie trouwden nog niet weten dat het later de dag zul worden um de doden te herdenken die in de oorlog bint umkomen. Zie zaten der lillijk met in de maag. Heur iegen dag was zo belangriek veur heur, die wollen ze graag vieren. Der kun zo gauw wat tussen komen. Ze worden een daggie older, en dat kunnen ze marken. Met z’n beiden hadden ze veul liefde kend, mar ook verdriet was heur niet bespaard bleven. Zie hadden twee oorlogen met maakt. De leste heugde heur het beste.

Zunder dat ze der arg in hadden waren ze in het verzet terecht komen. Ze woonden op een boerderij een endtie naor `t laand in. Een beste schoelplaots veur underdukers. Ook verdwaalde parachutisten hadden ze underdak verliend. `t Was een benauwde tied west. Zie zölf hadden de oorlog hielhoeds overleefd, mar niet alle underdukers. Der waren zoveule mènsen het slachtoffer worden. Onbeschrieflijk hoe paartie mensen heur leven op offerden veur recht en vrijheid veur aanderen. Veur de jeudse mènsen was het niet mèer meugelijk um nog op straot te komen. Er leupen overal verraoders rond die heur kunnen angeven. De bezetter dulde gien jeuden. Zie weuren op transport zet veur dwangarbeid, wat uuteindelijk leidde tot vergassen, as ze al niet eerder van honger of ziekte störven waren. Zo gung het ook met hun kinderties, die nargens nog weet van hadden. De mènsen die heur daor tegen verzetten gungen en de underdrukten hölpen waren zölf ook niet mèer veilig. Wij leefden niet mèer in vrijheid. Ie mussen doen wat een aander van je verlangde en ie muggen niet mèer zeggen wat aj dachten.

Vrijheid! Weet wij nou nog wat vrijheid wèerd is? Wij mugt nog altied zeggen hoe wij over bepaolde dingen denkt zunder daorveur oppakt te worden of da’w klappen kriegt. Bi’w der nog dankbaar veur dat ’t hier zo is of vindt wij dat al gewoon? Hebt wij ook nog veul veur mekaar over of möt alles betaald worden? In de oorlog warkte men nauw samen um de vrijheid en um met mekaar deur de tied te kommen. Van krap {weinig} veurraod in hoes mussen veule mènsen eten. De underdukers die niet mèer geregistreerd waren kregen gien etensbonnen en ook niet veur kleraozie. Toch mussen ze hölpen worden en mus men daor wat op vinden. Een elk had angst, mor met mekaar bleef men in de bien’n. Veur de lui die dit niet metmaakt hebt, is het muilijk um te begriepen wat vrijheid betekend. Angsten, honger, opgejaagd te worden, de vraog of ze ’t wel zullen overleven. Hoesholdings die oet mekaar ropt waren, niet wetende of ze mekaar ooit zullen wèerzien.

Vrijheid! Hoe gao wij daor met um? Bint wij der bliede met, of bint wij al wèer vergeten wel die vrijheid veur oes meugelijk maakt hef? Bint wij er ook zunig op? TWEE MINUTEN STILTE, kan ‘t er ien keer in ’t jaor of um al die mènsen te gedenken die oes die vrijheid geven hebt? En um al die mènsen niet te vergeten waor het te laat veur kwam.

Dat alles gung deur mij hèn toen wij op weg waren naor de receptie die bewust hölden weur nao acht uur. Wij mussen een eind rieden, zodoende wussen wij dat we twee minuten veur acht argens op de snelweg waren. De meeste mènsen dreiden de vluchtstrook op um de stilte in acht te nimmen. Toch raosden oes ook nog verscheiden met grote snelheid veurbij, zodat wij niet de kaans kregen warkelijk in stilte te gedenken. Misschien vunden ze het niet de muite mèer wèerd. TWEE MINUTEN STILTE. En dan te beseffen dat wij nog altied al mèer as zestig jaor vrij bint. Mar ook weet daor goed op te moeten passen, wilt oeze kinder die vrijheid beholden.

Janny Kok Wolbers / Ruinen

Janny Kok-Wolbers (1933) is geboren in Elp en woonde tot haar huwelijk, begin jaren vijftig, op het adres Hoofdstraat 11. Zij woont nu in Ruinen. Janny is haar hele leven al bezig met de Drentse taal en heeft daar veel in gepubliceerd. Zij vindt de Drentse taal cultureel erfgoed waar Drenten zuinig op moeten zijn.